Voetbal is politiek

Anderhalf jaar in Chimatilo, ons dorpje. Langzaam begint onze intergratie onbedoeld zijn vruchten af te werpen. Zowel letterlijk als figuurlijk. Dat integreren zo goed gelukt lijkt te zijn is echt voornamelijk te danken aan Suwendy en hoe hij contacten legt en dicht hij bij zichzelf blijft. De dorpelingen hebben zijn grapjes, zijn oprechte interesse, zijn zware onderhandelingen op de markt of over verse vis op het strand, zijn luisterend oor voor elk probleem, zijn helpende hand, zijn gebrek aan talent voor stilzitten en zijn brede glimlach omarmd. En dat is vreselijk gaaf om mee te maken van dichtbij. 

Toen we net in Chimatilo kwamen wonen liepen we vaak eventjes naar Afro shop, het mini kruidenierswinkeltje van Afro. Afro is een van de meest vrolijke en gerespecteerde jonge mannen in het dorp. Zijn winkel loopt goed. Zijn video ernaast nog beter. Toen we ons vestigden in het dorpje met 1425 inwoners was het een rieten hut met een piepkleine ouderwetse beeldbuis waar de Engelse, Spaanse en Duitse voetbal competitie en natuurlijk de champions league op de voet gevolgd werden. Voor 100 kwacha (zo'n 10 eurocent) mag je door het gordijntje naar binnen stappen om samen met je vrienden naar de live uitzending te kijken. Er wordt zelden gegeten of gedronken. Wel veel commentaar geleverd en over het leven gepraat. Tijdens het laatste droge seizoen had Afro genoeg gespaard om de video in steen op te trekken - met een stalen dak. De trots van het dorp! De wedstrijden worden nu op een grotere plasma tv bekeken. En Afro betaalt het abonnement om alle sport te kunnen ontvangen. 

Afro stopt onze jongens lolly's toe. Levino, die nog maar vier is, kun je geld geven om zelf iets te gaan kopen (leuk!!) en hij komt altijd met wisselgeld weer terug. Afro maakt geintjes. Elke dag. Het leven is een feest. Ook als het even niet mee zit. Afro houd van voetbal. Hij zorgt er mede voor dat Suwendy al snel de coach wordt van het voetbal team. Wanneer Annet de hele dag in het ziekenhuis werkt en de zorg voor de kinderen buiten schooltijden met name op Suwendy's schouders rust, is het fijn dat hij aan het eind van de middag met de boys kan trainen. Even ontladen. 

Maar voetbal in Afrika is zoveel meer. Zitten de rijke jongens in de Arena in de sky boxen hun deals te sluiten - ook in Malawi wordt er heel wat af vergaderd langs de lijn. Regelmatig zitten er zeven chiefs langs de kant van het veld wanneer het team van Suwendy een wedstrijd speelt. Conflicten worden bijgelegd. Bestemmingsplannen worden beklonken. De chiefs zitten op de paar kleine kinderstoeltjes van de nursery school van Rufaro in de schaduw. Echte vip plaatsen zijn het. Annet mag er vaak naast zitten als vrouw van de eerste coach.

Suwendy maakt zich druk over de opstelling met zijn tweede coach Blessings, die handig genoeg ook de pastoor van een nabijgelegen kerk is. Als begaafd prediker vertaald hij alles wat Suwendy de jongens mee wil geven op het veld. Luisteren is moeilijk en Suwendy foetert wat af. Er staat een boom midden op het veld. Die speelt soms ook mee. Maar die laten we staan. Thuisvoordeel. Wij kennen de boom beter dan de tegenstander. Voor een belangrijke wedstrijd worden lijnen getrokken met de resten van de maize mill - maar meestal zijn die opgegeten door de kippen voor de aftrap. Bij een goal heerst grote anarchie. Alle toeschouwers hollen het veld op. Soms zijn het er wel 1200. De keer dat mijn vader gastscheidsrechter is, spreekt een speler hem bemoedigend toe: "It's ok. You can wistle now. They will leave the field once we commence the game. This is how we play here." Als dat niet werkt loopt de chief of police een rondje met zijn stok: "Tssssssss." Hij heeft die functie vanwege zijn indrukwekkend lange potige lijf dat ontzag inboezemd; niet om zijn altijd aanwezige vriendelijke glimlach of intermitterende neiging naar corruptie waarmee hij meestal door de mand valt voor het wat oplevert. 

Dat het werk van Annet voor de huisartsenopleiding nu steeds dichter verweven raakt met wat Suwendy in het dorp teweeg brengt had te maken met de tweeling van de zus van een bevriend stel. Eentje werd ziek. De moeder bracht hem naar de traditional healer. Hoewel het verhaal erg klonk als malaria - een gevaarlijke aandoening die vaker dan je zou willen slachtoffers eist onder kinderen kleiner dan 5 jaar - had de traditional healer het kind opgenomen in haar huis. De volgende morgen fietste zijn oom Rashid nog vrolijk over het stoffige zandpad. Hij groette Annet, die op de bicycle taxi onderweg naar het ziekenhuis was, met zijn schitterende glimlach en een grapje. Later die ochtend kwam het nieuws naar buiten dat het kind het helaas niet had overleefd. Die dag was verdrietig voor het hele dorp. Een begrafenis die veel te vroeg was gekomen...

De week daarna was het nog steeds het gesprek van de dag. Op zaterdag ochtend brachten Suwendy en de chief iedereen samen die iets met gezondheid te maken heeft in het dorp. De community health workers waren er ook. Er waren vertegenwoordigers voor de traditional healers in de omgeving, voor de ouderen, voor de kinderen (hun moeders), de gezaghebbers, de scholen. Het kind dat we waren verloren verbond ons. De zorg voor onze kinderen moest beter! En van bovenaf gaat het voorlopig niet komen. Dus we moesten zelf onze krachten bundelen!

Nu een paar weken later is de health advisory committee een feit. Suwendy en onze housekeeper Roddrick zijn inmiddels vaardig in het triageren van alle patiënten die zich melden bij ons huis. Via dat systeem boeken ze afspraken voor patiënten met Annet - bij ons thuis, of op zaterdagochtend in het dorpsschooltje waar Rufaro doordeweeks naar toe gaat. De leden van de health advisory committee zijn gekozen en gedragen door de gemeenschap. Zij brengen zieke leden van de gemeenschap nu eerder naar de dokter. Annet probeert een gids voor het gezondheidszorg systeem te zijn. Regelmatig zit ze bijvoorbeeld met de ochtendurine van ouderen in de bus naar het ziekenhuis, zodat ze thuis behandeld kunnen worden indien nodig. En Suwendy rijdt vaak met de auto (ja, we zijn gezwicht na anderhalf jaar!) naar het ziekenhuis als de triage score uitwijst dat patiënten te ziek zijn om te wachten tot Annet thuis is. Iedereen is erg trots. En het regent heerlijk verse gratis groenten uit de tuintjes van de dankbare dorpelingen. Het echte Afrikaanse dorpsleven: je geeft wat je kunt. En dat wij geen briljante boeren zijn dat heeft iedereen allang gezien... Hoewel er wel rijen hoestende mensen geïnteresseerd zijn in de sappige citroenen uit onze lemon tree.

De beste vriend van Annet's broer, Sander, is basisschool leerkracht op een school voor kinderen met problemen. Zijn leerlingen waren zo aangedaan door een item in het Jeugdjournaal over Malawi dat ze zelf geld zijn gaan inzamelen. Want dan kon meester Sander het geld op vakantie meenemen naar Malawi. De kinderen van WijsZo in Meppel hebben met het verkopen van spulletjes op rommelmarkten, het wegbrengen van lege flessen voor statiegeld en veel meer zelfbedachte projectjes meer dan 400 euro op weten te halen. Wat een ontzettende kanjers!! Daarmee konden we de geplande uniformen voor de nursery school op maat laten maken. Daardoor kunnen meer kinderen naar school komend schooljaar. Want veel ouders willen hun kinderen wel naar school sturen, maar kunnen zich geen uniform veroorloven. Maar er blijft geld nog geld over omdat de kinderen van WijsZo veel meer hebben opgehaald dan verwacht! Dat zullen we investeren in het aankopen van een bicycle ambulance voor ons dorp. De health advisory committee kan die gaan beheren en zo zal transportgeld veel minder een barrière vormen voor de toegang tot zorg - zelfs als Suwendy straks geen ambulance meer kan spelen. We hebben een goede garage voor de nieuwe ambulance in het ruime berghok van de school waar Annet ook patiënten ziet op zaterdag. Zo zal ook in Chimatilo zorg hand in hand gaan met onderwijs - net als bij WijsZo in de klas!

Hoogtepunt van de hoognodige ontspanning van de afgelopen tijd was wel onze road trip dwars door het noordoosten van Mozambique waar Annet al zo lang eens Ilha de Moçambique - de voormalige hoofdstad met schitterende koloniale architectuur gelegen op een eilandje in de Indische Oceaan - wilde bekijken. Dat was echt heel hard genieten! 

Dat die ontspanning zo welkom was heeft te maken met het vertrek van 2 Amerikaanse collega's uit Mangochi. Helaas hield hun financiering op. De duurzame manier waarop Tweega Medica haar medische missies aanpakt is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Tweega heeft gelukkig verlenging van de financiering voor Annet en Suwendy gekregen en ook de financiering voor een tweede Tweega dokter naast Annet is rond met de stichting Dioraphte. Hiervoor zijn we vreselijk dankbaar, maar we zijn nog steeds op zoek naar de ideale kandidaat. Ben jij of ken jij iemand die deze mooie vacature op korte termijn kan gaan vervullen? Stuur dan je CV en motivatieblog naar Tweega Medica! Wil je meer informatie over de plek, dan kun je contact zoeken met Annet via annethofland@gmail.com.

PS: de laatste drie foto's zijn van Annetje 2 (de dochter van onze housekeeper), Annet 1 met Levino 2 en zijn mama (die erg lang bij Annet in het ziekenhuis was opgenomen vorig jaar vanwege een complexe zwangerschap) en Annet 1 met Annetje 4 en haar moeder Maria die Annet's kantoor schoonmaakt. Annetje 3 mist op de foto's, maar is de dochter van papa Isa, Annet's trouwe bicycle taxi, en mama Sifati. Het wachten is nog op de eerste mini-Suwendy's en Rufaro's maar tot nu blijken er te weinig Y-chromosomen in omloop te zijn bij de pasgeborenen...